Lepiej widoczni, widocznie lepsi - wpływ wyboru materiału odblaskowego na bezpieczeństwo użytkownika

Lepiej widoczni, widocznie lepsi - wpływ wyboru materiału odblaskowego na bezpieczeństwo użytkownika

Na rynku polskim dostępnych jest kilkadziesiąt rodzajów materiałów odblaskowych różnych producentów. Większość w kolorach srebrnym i żółtym, a każdy z nich różni się od poprzedniego detalami. Ich dobór powinien następować w taki sposób, aby dopasować materiał odblaskowy do potrzeb pracownika w kontekście jakości, przez co można podnieść poziom bezpieczeństwa użytkownika.

Odpowiednia jakość materiałów odblaskowych na odzieży wpływa na widzialność pracownika przez cały czas jej użytkowania i, co za tym idzie, powoduje zmniejszenie poziomu ryzyka wypadku. Dlatego ważne jest, aby dokonywać odpowiedzialnych, świadomych wyborów, ponieważ widzialny pracownik to bezpieczny pracownik. Celem tego artykułu jest wyjaśnienie, jak to zrobić.

Rodzaje materiałów odblaskowych

Znane są dwa rodzaje materiałów odblaskowych, które różnią się technologią wykonania oraz sposobem odbicia światła.

Pierwszy z nich wykonany jest ze szklanych mikrokulek (rys. 1). Elementem odbijającym promienie światła są tutaj mikroskopijnej wielkości szklane kulki osadzone na tkaninie. Tak zbudowane materiały są najczęściej spotykane na rynku i nazywane srebrnymi taśmami, naszywanymi najczęściej na odzież czy kamizelki ostrzegawcze. Jest to najstarszy i zarazem najtrwalszy z materiałów odblaskowych, szczególnie odporny na uszkodzenia mechaniczne.

Schemat mikrokryształów odblaskowych Scotchlite

Rys. 1. Materiał odblaskowy wykonany z mikrokulek szklanych.

Drugi rodzaj to materiały odblaskowe mikropryzmatyczne (rys. 2). W tej technologii wykonania materiału odblaskowego światło odbijane jest przez specjalnie uformowane pryzmaty. Sam efekt odbicia jest podobny do tego, który występuje w przypadku wspomnianych mikrokulek.

Schemat mikrokryształów odblaskowych Scotchlite

Rys. 2. Materiały odblaskowe mikropryzmatyczne.

Grupy zawodowe stosujące odblaski

Rozwój sieci drogowej w ostatnich latach przyczynił się do powstania licznych placów budowy. W związku z tym wyłaniają się grupy zawodowe, w odniesieniu do których szczególne znaczenie, w kontekście bezpieczeństwa pracy, ma odzież robocza z odpowiednimi materiałami odblaskowymi.

Materiały odblaskowe są stosowane na odzieży roboczej, zawodowej, ostrzegawczej, jak również w sektorze konsumenckim – na odzieży, wózkach dziecięcych, butach. Dzięki nim poprawiane jest bezpieczeństwo osób znajdujących się w warunkach ograniczonej widoczności. W stosunku do odzieży stosowanej przez straż miejską określa to Rozporządzenie Rady Ministrów [1]. Umundurowanie dla Państwowej Straży Pożarnej określone jest w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji [2], a umundurowanie służby celnej opisano w Rozporządzeniu Ministra Finansów [3].

Widoczność w kamizelce odblaskowej

Rys. 3. Działanie materiału odblaskowego

Budownictwo drogowe

Zalecenia dotyczące odzieży ochronnej np. dla pracowników budownictwa drogowego określa Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej [4]. Odzież ochronna dla tej grupy zaliczana jest do środków ochrony indywidualnej. Z tego faktu wynikają konsekwencje formalnoprawne przede wszystkim dla producentów, gdyż odzież ta może być wprowadzana do obrotu tylko po spełnieniu wymagań wspomnianego rozporządzenia. Z uwagi na występujące zagrożenia pracownicy zatrudnieni w budownictwie drogowym powinni używać odzieży ostrzegawczej.

Jednym z głównych zagrożeń wykazywanych w ocenach ryzyka zawodowego w budownictwie drogowym jest brak dostatecznego oświetlenia miejsca wykonywania pracy, a także składowisk surowców, materiałów budowlanych, pomieszczeń magazynowych i ciągów komunikacyjnych. Związane jest z tym ryzyko potrącenia, zgniecenia pracujących na tym terenie pracowników, wynikające z braku dobrej widoczności. Dodatkowym zagrożeniem występującym przy wykonywaniu prac w budownictwie drogowym jest fakt, że prace te wykonywane są w otwartej przestrzeni i, co za tym idzie, w zmiennych warunkach atmosferycznych.

UWAGA

W procesie użytkowania następuje pogorszenie jakości odzieży, głównie w wyniku konserwacji. Spadek odblaskowości poniżej określonego poziomu obniża widzialność pracownika do dystansu ok. 25-30 m, co w wielu sytuacjach może okazać się niewystarczające i tym samym doprowadzić do potrącenia, nawet ze skutkiem śmiertelnym.

Zwiększony poziom ryzyka przy wykonywaniu określonych rodzajów prac w budownictwie drogowym związany jest z dużą masą transportowanych przedmiotów oraz z masą i liczbą poruszających się maszyn. Nie ma jednak możliwości całkowitego wyeliminowania tych zagrożeń. Skutecznym sposobem zwiększenia bezpieczeństwa pracowników jest poprawa ich widzialności przez zastosowanie odzieży ostrzegawczej.

Bywa, że ubrania robocze przekazywane pracownikowi przez pracodawcę są produkowane w ciemnych barwach charakteryzujących się małym współczynnikiem luminancji świetlnej, co szczególnie w okresie jesienno-zimowym może oznaczać niedostateczną widzialność pracownika. Wówczas dochodzi do sytuacji, w których kierowcy samochodów dostawczych lub operatorzy maszyn budowlanych nie są w stanie odpowiednio wcześnie dostrzec pracownika. Zbyt późna ich reakcja powoduje często wykonywanie gwałtownych manewrów, co stwarza ryzyko potrącenia człowieka przez maszynę lub pojazd. Dlatego dla tej grupy pracowników przeznaczona jest odzież ostrzegawcza o intensywnej widzialności do użytku profesjonalnego.

Kamizelka odblaskowa

Fot. 1. Kamizelka ostrzegawcza zaliczana do klasy I

Zgodnie z PN-EN ISO 20471 [5] w każdym przypadku odzież ta powinna być wykonana z materiału fluorescencyjnego (tła) o barwie żółtej lub pomarańczowej o powierzchni min. 0,5 m2 i materiału odblaskowego o powierzchni co najmniej 0,13 m2. Mówi się wówczas o materiale połączonym. Materiał tła powinien być rozmieszczony równomiernie na powierzchni odzieży, tj. z przodu i z tyłu, a wielkość powierzchni powinna być w przybliżeniu równa, z tolerancją ± 10%. Natomiast taśmy z materiału odblaskowego, o szerokości nie mniejszej niż 50 mm, powinny być umieszczone podwójnie, poziomo na torsie, rękawach i nogawkach spodni.

Jakie warunki powinny spełniać materiały odblaskowe?

Materiały odblaskowe, które używane są do produkcji odzieży ostrzegawczej, powinny być odpowiedniej jakości, czyli odporne na określoną liczbę prań, działanie potu, tarcie czy intensywne promieniowanie słoneczne. Dobrej jakości materiały odblaskowe przed wprowadzeniem na rynek poddawane są wielu testom, m.in. na: ścieranie, zginanie w niskich temperaturach, wahania temperatur, odporność na zabiegi konserwacyjne – są to testy wewnątrzzakładowe, które wykonuje producent. Natomiast w określonych przypadkach materiały te uzyskują certyfikację niezależnych akredytowanych jednostek badawczych, gdzie określa się:

  • nazwę producenta materiału,
  • symbol materiału,
  • klasę materiału odblaskowego (1 lub 2),
  • odporność na konserwację, podawaną zwykle w cyklach prania domowego, chemicznego w określonej temperaturze.

Należy zwrócić uwagę na klasę materiału odblaskowego oraz przeanalizowanie jego odporności na konserwację.

Klasyfikacja materiałów odblaskowych

Obowiązująca do lipca 2013 r. PN-EN 471 dzieliła materiały odblaskowe na dwie klasy; był to podział ze względu na właściwości odblaskowe nowych materiałów. Do materiałów klasy 1 zaliczano materiały odblaskowe wykazujące gęstość powierzchniową współczynnika odblasku nie mniejszą niż 250 cd.(lx/m2); dla klasy 2 wartość tego parametru musiała wynosić 320 cd.(lx/m2). W PN-EN ISO 20471, która zastąpiła PN-EN 471, nie ma takiego podziału, przedstawiono natomiast cechy odzieży zapewniające jej odpowiedni stopień widzialności, dostosowany do trzech określonych w normie poziomów ryzyka, na które wpływają takie czynniki, jak prędkość pojazdu i aktywne lub bierne użytkowanie drogi.

Rozmieszczenie odblasków

Ważny jest również sposób rozmieszczenia materiałów odblaskowych na odzieży ostrzegawczej, który powinien gwarantować optymalną widoczność użytkownika w każdej pozycji. Wymóg ten realizowany jest przez umieszczanie materiałów odblaskowych dookoła sylwetki człowieka: na tułowiu, rękawach i nogawkach ubioru (fot. 1 i 2). Do produkcji odzieży ostrzegawczej muszą być wykorzystywane materiały o wysokich parametrach jakościowych i odpowiednich parametrach widzialności. Zastosowanie odpowiedniego materiału odblaskowego na dany rodzaj odzieży jest gwarancją widoczności pracownika przez cały czas użytkowania odzieży, co przyczynia się do znacznej poprawy jego bezpieczeństwa. Jednakże, poruszając się po drogach, można często zaobserwować pracowników drogowych korzystających z odzieży z całkowicie „spranymi” materiałami odblaskowymi. Pracownicy ci oraz ich pracodawcy być może nie zdają sobie sprawy z ryzyka, na jakie się narażają, bądź bagatelizują je.

Materiał odblaskowy Scotchlite

Fot. 2. Odzież ostrzegawcza, klasa III

Pamiętaj o jakości

Trzeba pamiętać, że aby podnieść bezpieczeństwo wspomnianej grupy pracowników, niezbędne jest zastosowanie dobrej jakości materiałów odblaskowych, tak, aby przez cały okres użytkowania odzieży ich jakość pozostawała na wysokim poziomie. Jak to zrobić? Przede wszystkim należy odpowiedzieć na trzy pytania:

  • Jak długo będzie użytkowana odzież – wiąże się to z liczbą prań.
  • Jak będzie przebiegać proces konserwacji – pranie w warunkach domowych, pranie chemiczne czy przemysłowe.
  • Jaka jest gramatura materiału wierzchniego, z którego będzie wykonana odzież – chodzi o tarcie materiału wierzchniego z materiałem odblaskowym podczas procesu konserwacji.

Jeżeli już wiemy, ile razy odzież będzie prana, w jakich warunkach i na jaki materiał będzie naszyty materiał odblaskowy, możemy dobrać go tak, aby z jednej strony nie ponosić zbędnych kosztów, ale z drugiej – mieć pewność, że przez cały czas użytkowania materiał odblaskowy będzie pełnił swoją funkcję. Firmy zatrudniające pracowników, którzy pracują w warunkach o ograniczonej widoczności, powinny zadbać, aby dostarczana odzież była odpowiedniej jakości, dlatego tak ważne jest, aby stawiać wymagania producentom. Wprowadzenie minimalnych wymagań dotyczących materiału odblaskowego, który będzie naszyty na odzieży, jest niezbędne i ułatwia kierującemu pojazdem zaplanowanie i wykonanie wszelkich manewrów pozwalających na ominięcie, a nie potrącenie pracownika czy osoby znajdującej się na drodze.

Podsumowanie

Materiały odblaskowe znalazły zastosowanie zarówno w naszym życiu zawodowym, jak i prywatnym. Dzięki zastosowaniu tych materiałów na odzieży poprawia się zarówno poziom bezpieczeństwa, jak i komfort pracy. Stosowane materiały odblaskowe na odzieży ostrzegawczej, roboczej, zawodowej nie zawsze są odpowiedniej jakości. Jest to następstwem braku wiedzy dotyczącej jakości materiałów odblaskowych oraz braku wymagań stawianych przy zakupie odzieży przez pracodawcę. Ponadto często przyjmuję się cenę jako główne kryterium przy zakupie odzieży roboczej lub podczas sporządzania specyfikacji przetargowej. Należy również zwrócić uwagę, że samo zalecenie użycia materiału odblaskowego, bez określenia jakości na ubraniach osób, które przebywają w miejscach o ograniczonej widoczności, nie oznacza, że będą one bardziej bezpieczne, a kierowanie się tylko ceną danego wyrobu może narazić je na niebezpieczeństwo.

Mając na uwadze bezpieczeństwo pracownika, należy pamiętać o tym, że samo posiadanie materiału odblaskowego na odzieży – bez określenia jakości – tego bezpieczeństwa nie podnosi. Warto poświęcić kilka chwil i dokonać odpowiedniego doboru do poszczególnych rodzajów odzieży.

Piśmiennictwo

  1. Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 lipca 1998 r. w sprawie umundurowania, legitymacji, dystynkcji i znaków identyfikacyjnych, strażników gminnych, miejskich (Dz.U. z dnia 29 sierpnia 1998 r. nr 112, poz. 713).
  2. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 30 listopada 2005 r., w sprawie umundurowania strażaków Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. z dnia 10 stycznia 2006 r. nr 4, poz. 25).
  3. Rozporządzenie Ministra Finansów z 18 kwietnia 2000 r. w sprawie umundurowania funkcjonariuszy celnych (Dz.U. z dnia 20 maja 2000 r. nr 41, poz. 479, z 2002 r. nr 43, poz. 399).
  4. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 31 marca 2003 r. (Dz. U. z dnia 10 maja 2003 r., nr 80, poz. 725).
  5. PN-EN ISO 20471:2013-07 Odzież o intensywnej widzialności – Metody badania i wymagania.

ZOBACZ PRODUKTY

autor: Piotr Głowski

Artykuł ukazał się w: Promotor 10/2015

O AUTORZE
Dział Materiałów Odblaskowych i Włóknin Ocieplających
Głowski Piotr
tel. 52 325 80 38
kom. 600 477 661
Napisz email
Zadaj pytanie
* pola wymagane